Быйыл тохсунньу 27 күнүгэр Ленинград куорат Аҕа дойду сэриитигэр өстөөх блокадатыттан букатыннаахтык босхоломмута 80 сылын туолар. Герой-куорат Ленинград сэбиэскэй норуот героизмын – улуу тулуурун, кыайыыга символа буолар.
1941 с. Гитлер эмискэ саба түһэн “Барбаросса” былаанынан аҕыйах ый иһигэр бастаан Ленинграды, Москваны ылан, онтон Советскай Союһу сир каартатыттан суох гынар былааннааҕа. “3 нэдиэлэнэн биһиги Петербурга буолуохпут…” диэн чабыламмыта. Атырдьах ыйыгар толору сэбилэммит гитлеровецтар Ленинградка кимэн киирбиттэрэ. Куораты буомбалааһын саҕаламмыта. Г.К. Жуков главнокомандующайдаах Ленинградскай фронт өстөөххө күүстээх утарсыыны оҥорбута. Өстөөх куораты кыайан ылбакка балаҕан ыйын 8 күнүттэн Ленинграды төгүрүктээһинин саҕалаабыта…
Ити курдук, Ленинград 872 ыар күннэрэ саҕаламмыта. Куорат, төһө да өстөөх ытарчатыгар хам ыллардар, аччыктааһыны, тоҥууну-хатыыны көрүстэр да, күүрээннээх үлэтин тохтоппотоҕо. Ол курдук, заводтар, фабрикалар, музейдар, театрдар, үөрэх тэрилтэлэрэ бары үлэлии турбуттара. Заводтар сэрии сэбин, таанкалары оҥорон, фрону хааччыйаллара, фабрикалар саллааттарга таҥас тигэллэрэ. Манна үксүн оҕолор, дьахталлар уонна кырдьаҕастар үлэлииллэрэ.
Килиэп нуормата үлэһит киһиэхэ 250, үлэлээбэт дьоҥҥо 125 грамм этэ. Уот, уу бэриллэрэ барыта тохтоон, сылыттаарылар дьиэлэрин тэрилин, кинигэлэрин оттоллоро, Нева өрүстэн уу баһаллара.
“Олох суола” диэнинэн биллибит Ладога күөл устун бастакы аһылыктаах обуостар 350 атынан 1941 с. сэтинньи 21 күнүгэр биирдэ кэлбитэ. Бу күөлү өстөөххө туран биэрбэт туһугар кытаанах кыргыһыылар күн аайы кэриэтэ буолаллара. Муус халыҥаабытын кэннэ, бородуукта тиэниилээх массыыналар үксүн түүннэри өстөөх буомбатын аннынан сырыылара саҕаламмыта. Бу суол устун барыта 2,3 тонна таһаҕас тиэрдиллибитэ, 537 тыһ. Киһи эвакуацияламмыта.
Кэлин үөрэнээччи Таня Савичева күннүгэ булуллан, Нюрнбергтааҕы суукка буруйу дакаастабылынан буолбута. Бу күннүк туһунан билбэт киһи, Россияҕа, арааһа, суоҕа буолуо. Сэрии содулуттан дьиэ кэргэн имири эстиитин туһунан дьулаан суруйуу бу баар.
Саха сириттэн театральнай институкка үөрэнэ барбыт 34 оҕо бу төгүрүктээһиҥҥэ түбэһэн, артыыс буолар баҕа санаалара туолбатаҕа. Кинилэр истэригэр биһиги улуустан Исай Попов уонна Михаил Авелов диэн эдэркээн уолаттар бааллара. Сэрии саҕаланаатын кытта бу уолаттар фроҥҥа барбыттара. Исай Попов лейтенант званиелаах тыыннаах төннөн кэлэн, бу оҕолор дьылҕаларын туһунан “Оонньоммотох оруоллар, эстибит эрэллэр” диэн кинигэни 1994 с. суруйбута.
Ленинград куораты босхолооһуҥҥа биһиги улууспутуттан аатырбыт снайпер Егор Петров кыттыбыта. Кини снайперскай счетугар 250 өстөөҕү суох гыммытын туһунан биллэр. Хорсун санаалаах ефрейтор кыргыһыыларга хаста даҕаны таптаран, улаханнык бааһырбыта, ол гынан баран сороҕор, госпитальга баран сыппакка, бэрэбээскилэнэ-бэрэбээскилэнэ кыргыһыыга кыттара. Снайпер Егор Петров сиэнэ Антонина Кириллина дьоруой эһэтин туһунан кэпсээтэ, кини туһунан киинэ уһулларыгар үлэ саҕаланна диэн үөрүүлээх сонуну үллэһиннэ.
1943 с. тохсунньу 12 күнүттэн Ленинградскай фронт блокаданы көҥү көтөр операцията саҕаламмыта, уонна 1944 сыл тохсунньу 27 күнүгэр Ленинград 900 күннээх блокадаттан босхоломмута. Ленинград куоракка герой-куорат аата иҥэриллибитэ.
900 күннээх түүн салҕаммыт Ленинград блокадатын ытарчатыттан босхолонор сэриигэ хорсун быһыы чаҕылхай холобурун туһунан библиотечнай уруоктар тохсунньу 22-25 күннэригэр Сунтаар нэһилиэгин оскуолаларын үөрэнээччилэригэр ыытылыннылар. Барыта 188 оҕо Ленинград геройдуу охсуһуутун туһунан иһиттэ, документальнай киинэ көрдө, кинигэлэри кытта билсистэ.
Ааҕааччыны кытта үлэлиир салаа бибилэтиэкэрэ Р.И. Павлова
уонна сүрүннүүр библиограба М.Х. Иванова
