“Өйдүүбүн, ол күлүм түгэни…” — (“Я помню чудное мгновение…”)
Өйдүүбүн, ол күлүм түгэни
Аан бастаан эйигин көрбүппүн,
Бу ууллан сүтүөхтүү уйаҕас
Кэрэттэн кэрэни билбиппин.
Санньылҕан аргыстаах айаммар
Сүпсүлгэн түбүктээх күннэрбэр,
Сирдээҕи сулуһум буолаҥҥын
Иннибэр эн мэлдьи сырдыырыҥ.
Дьыл-хонук ааспыта ыраны
Ыһыахтыыр ытылҕан турбута,
Ол иһин эн кэрэ дьүһүнүҥ
Ыраатан умнуллан барбыта.
Түҥ тыаҕа уһукка хаайтаран
Олоҕум тохтообут курдуга,
Үҥэрбэр, иэйэрбэр, таптыырбар
Айыы да, аанньал да суох этэ.
Мин кутум эмискэ тилиннэ
Иккистээн бу курдук долгуйда,
Бу ууллан сүтүөхтүү уйаҕас
Кэрэттэн кэрэҕэ тардыста.
Сүрэхпэр сааскылыы умсулҕан
Төнүннэ олоххо ахтылҕан,
Үҥүөхпэр күн айыы көһүннэ
Тапталтан хараҕым ууланна.
Өйдүүбүн, ол күлүм түгэни
Аан бастаан эйигин көрбүппүн,
Бу ууллан сүтүөхтүү уйаҕас
Кэрэттэн кэрэни билбиппин.
Наталья Михалева – Сайа.
“Мэҥэ таас” – (“Памятник”)
Мэҥэ тыл күүһүнэн мэҥэ таас туруордум,
Бар дьонум сүрэҕэр өлбөппүн түстэнним.
Көҥүлбүн тургуппут мин моонньоох баспынан
Күн судаар мэҥэтин куоһара үрдээтим.
Сиик буолан хайдах да мин бүттүүн сүппэппин
Ордуоҕа илбиһим суох буолтум да иһин —
Мин албан ааппынан иччилиэм күн сирин
Саатар биир ырыаһыт хаалыаҕар диэритин.
Улуу Русь үрдүнэн сураҕым тарҕаныа,
Хас да сүүс тылынан мин аатым ахтыллыа,
Славян сиэниттэн саҕалаан көс тоҥус,
Финн, калмык тылыгар кытары дуорайыа.
Бар дьонум мэлдьитин махталлаах буолуоҕа
Үтүөҕэ үөрэппит мин айар соргубар,
Көҥүлү уруйдаан бу дьулаан үйэҕэ
Самныбыт санаатын көтөхпүт дьоҕурбар.
Дьылҕа хаан ыйааҕын, оо, иэйиим, истиэххэ,
Өһүөнтэн куоппакка, айхалы күүппэккэ,
Хайҕалы, хобу да санааҕа туппакка,
Ааргыны кытары мөккүһэ барбакка.
Наталья Михалева — Сайа
«Хаайыылаах» – (“Узник”)
Хараҥа хаайыыга тууйуллан олорон
Көрөбүн мин курдук көҥүлүн былдьатан
Эдэркээн хотойук кынатын даллатан
Түннүгүм анныгар хааннаах өл хабарын.
Тоҥсуйар, быраҕар, түннүкпүн одуулуур,
Миигинниин биир куомун буолбуттуу көрбөхтүүр.
Хараҕын уотунан ыҥырар, хаһыытыыр,
Этиэҕин баҕарар: «Чэ эрэ, көтүөх!»-диир.
Эн биһиги көҥүлбүт: кэм кэллэ, көтөргө!
Ол онно,халлааҥҥа тунаарар хайаҕа,
Ол онно, ыраахтан көҕөрөр байҕалга,
Ол онно сылдьабыт тыал уонна… мин эрэ!..»
Наталья Михалева – Сайа
“Күһүн” – “Осень”
Унньу-санньы кэм да кэм! Хайгыыр харах халана!
Мин таптыыбын айылҕам тупсар тиһэх күүрээнин —
Кэрэ-мааны киэргэлин кэтэн туран кэтэрин,
Кыһыл, көмүс өҥнөргө таҥыннаран өйүүрүн,
Кэриитигэр тыал тыаһын уонна чэбдик салгынын,
Халлааныгар бороҥуй долгуннурар сабыытын,
Күн сэдэхтик тыгарын уонна хаһыҥ түһэрин,
Уонна хайыы саха биллэр суостаах кыһын сананыытын.
Наталья Михалева — Сайа
“Мин эйигин таптыырым: баҕар, таптал уота…” – (“Я Вас любил: любовь еще, быть может…”)
Мин эйиигин таптыырым: баҕар, таптал уота
Куппар-сүрбэр тыыннаах буолуо өссө да,
Ол эрээри биллибэтин кини баара-суоҕа,
Баҕарбаппын аны мунчаарыаххын туохтан да.
Мин эйигин таптыырым этиммэккэ, эрэммэккэ,
Симиттии уонна күнүү иэйиитинэн туоххаһыйа,
Мин эйигин таптыырым ис сүрэхтэн оннук күүскэ,
Эн таҥара көмөтүнэн, таптатар оннук, атыҥҥа.
Наталья Михалева — Сайа
“Таптыырым эйигин истиҥник…” — (“Я Вас любил: любовь еще, быть может…”)
Таптыырым эйиигин истиҥник,
Тапталым билигин да баар эбээт.
Иэйиибин эйиэхэ этиэм суох,
Нуһараҥ олоххун аймаамыым.
Таптыырым,кэлтэйдии кистээммин
Симиттэ, бүтэйдии күнүүлүү.
Таптыырым умайа, нарыннык:
Мин курдук таптыыры булаар дуу.
Лидия Данилова — Илгийэ.
Х Х Х
“Өйбөр хатаммыт бу түгэн…” — (“Я помню чудное мгновение…”)
Өйбөр хатаммыт бу түгэн:
Эмискэ эн миэхэ кэлэн
Сырдыгынан сыдьаайаҥҥын
Алҕаска көстөн ааспытыҥ.
Күннээҕи түбүккэ куустаран,
Туолбат ыраттан мунчааран,
Түһүүрүм эн кэрэ мөссүөҥҥүн
Истэрим нарын куоласкын.
Сыл — хонук түргэнник аастаҕа
Баҕа санаабын ытыйа,
Нарын куоласкын умуннара
Намчы таһааҕын суурайа.
Устар күнүм бүтэй чуумпуга
Хараҥаҕа хааллыбыттыы,
Харах уутун, тапталы тумна
Чуҥкук иэйиитэ суох олоххо.
Соһуччу ис кутум уһуктар:
Эн эмиэ төннөн кэлбиккин,
Сырдыгынан сыдьаайаҥҥын
Алҕаска көстөн ааспыккын.
Мин үҥэр иэйиим таҥарата,
Көмүскэм ыраас таммаҕа,
Тапталым хаттаан тилиннэ
Үөрүүбүттэн сүрэҕим тэптэ.
Луиза Прокопьева – Сыккыс.
Х Х Х
(“Көҥүллээҥ, олохтоох дьонум…”) — (“Позвольте, жители страны…”)
Дууһа моруу буолар күнүгэр
Хаайтаран да олордорбун
Сааһынан эҕэрдэлиирбин!
Ааһыа барыта, оннун булуо,
Барыа санаарҕабыл, долгуйуу,
Тулабыт чэлгийэ көҕөрүө
Олох суола сүнньүн тутуо.
Ыарахан кэм тургутуутун
Биир ыал курдук аһарыахпыт,
Өйү — санааны бииргэ түмэн
Ыарыыны бары кыайыахпыт.
Кутталлаахха бэриммэккэ
Өйбүт өссө тобуллуоҕа,
Ыраас, саҥалыы санааланан
Чугас, истиҥ дьон буолуохпүт.
Барытын этэҥҥэ ааһан
Кэлэр үөрүүлээх түгэҥҥэ,
Айыы Таҥара ыытыахтын
Хас биирдии дьиэҕэ лоскуй дьолу!
Луиза Прокопьева – Сыккыс.
Х Х Х
“Эн уонна эһиги” — (“Ты и Вы”)
Кураанах Эһиги диэн тылы,
Истиҥник Эн диэҥҥин солбуйдуҥ.
Кистэлэҥ иэйиибин соһутан,
Тапталбын
күөдьүтэн уматтыҥ.
Иннигэр симиттэн турабын,
Эйиигин көрөртөн манньыйан:
Этэбин: Эһиги кэрэҕит!
Ис кутум:
Таптыыбын
Эйиигин!
Лидия Данилова — Илгийэ.
Х Х Х
“Күһүн” (быһа тардыы) – (“Осень”)
Санньыар кэм! Хараҕы абылыыр кэрэ кэм!
Астына көрөбүн арахсар кэрэни—
Таптыыбын күһүҥҥү айылҕа кэхтиитин,
Тэтэрэн,саһаран киэргэммит бу тыаны,
Суугунуур мэник тыал илгийэр сиккиэрин,
Устугас долгуннуу былыттаах халлааны,
Күн көмүс кыырпаҕын, бастакы тымныыны,
Кырыалаах кыһыммыт аргыардаах тоҥ тыынын.
Лидия Данилова — Илгийэ.
Х Х Х
“Өйдүүбүн эриэккэс ол кэми…” — (“Я помню чудное мгновение…”)
Өйдүүбүн эриэккэс ол кэми,
Эйиигин аан бастаан көрбүппүн.
Күлүмнэс чыпчылҕан түгэни,
Көрүөхтэн кэрэҕэр иэйбиппин.
Санньыйар,санааргыыр түүннэрбэр,
Сүпсүлгэн түбүктээх күннэрбэр,
Истэрим эн саҥаҥ дорҕоонун,
Түһүүрүм нап нарын мөссүөҥҥүн.
Дьыл-хонук ааспыта сыыйыллан,
Ытылҕан кэмнэргэ ыктаран.
Умнуллан барбыта куолаһыҥ,
Кэрэчээн бэйэлээх дьүһүнүҥ.
Түгэххэ, бүтэйгэ тууйуллан,
Курус да күннэри ыыппытым.
Таптала, иэйиитэ да суох
Таах халтай олорон ааспытым.
Дууһабар тапталым тилиннэ,
Иннибэр эн эмиэ көһүннүҥ.
Ол күлүм чыпчылҕан түгэннии,
Иэйиибин иккистээн эргиттиҥ.
Таайыллыбатах таабырынныы
Тапталым эрийэр муҥа дуу-
Манньыйа, долгуйа одуулуу
Бу дьикти иэйиигэ куустардым.
Күн сирин күндүттэн күндүтэ,
Айыыттан анаммыт аанньала?
Үҥүөхпүн баҕардым эйиэхэ,
Сүрэҕим таласта тапталга…
Лидия Данилова — Илгийэ.
Х Х Х
“Кыһыҥҥы киэһээ” – (“Зимний вечер”)
Сир халлаан сиксигин бүрүйэ,
Силлиэ тыал хаарынан ытыйар:
Арыт торҕон бөрөлүү улуйар,
Арыт оҕолуу ытаан иэрийэр.
Дьиктитик күүһүрэн куһууран,
Дьиэ үрдүн көтүтүөх лүҥсүйэр,
Аараан ааһар айанньыттыы,
Арыт түннүгүнэн тоҥсуйар.
Хаарбах дьиэбит хараҥарда,
Халыйда санньыар санаа.
Туохтан маннык соҥуоран
Түннүгүҥ аттыгар олордуҥ?
Силлиэ ытыйар суугунуттан
Сэниэҥ эстэн олордуоҥ?
Сабы хатар куугуҥҥуттан,
Сылайаҥҥын нуктаатыаҥ?
Эрэйдээх буруйдаах күннэрим
Эрэллээх доҕоро мин дьүөгэм,
Куруускам ханнаный?Иһиэххэ,
Куруһу кыйдааммыт үөрүөххэ.
Ыллаа миэхэ,муора уҥуор
Ырыаһыт чыычаах олорбутун:
Ыллаа,күнү көрсө кыысчаан,
Ыраахтан уу баһа барбытын.
Сир халлаан сиксигин бүрүйэн,
Силлиэ тыал хаарынан ытыйар:
Арыт торҕон бөрөлүү улуйар,
Арыт оҕолуу ытаан иэрийэр.
Эрэйдээх буруйдаах күннэрим
Эрэллээх доҕоро мин дьүөгэм,
Куруускам ханнаный?Иһиэххэ,
Куруһу кыйдааммыт үөрүөххэ.
Лидия Данилова — Илгийэ.
Х Х Х
“Пушкин”
Өбүгэлэриттэн бэриллибит
Өрүкүйэр куудара баттахтаах,
Өлбөөдүйэн сүппэт мэтириэтэ
Өрдөөҥүттэн бу тиийэн кэллэҕэ.
Остуоруйа, хоһоон суруллубут
Олус элбэх кинигэлэрдээх,
Дьиэтин чуумпу бибилэтиэкэтин
Сөбүлүүрэ оҕо эрдэҕиттэн.
Поэт Карамзин суруйууларын
Аҕата айбыт хоһооннорун,
Таттаран олорон истэрэ
Суруйааччы буолуон баҕарара.
Дэриэбинэҕэ өр сайылыыра
Айылҕата кэрэтин сөҕөрө,
Онто барыта тиһиллибитэ
Хоһоонунан хоһуллан көппүтэ.
Оҕо эрдэҕинээҕи баҕатын
Поэт буолар санаатын сиппитэ,
Ол эрэн таайбатаҕа да буолуо
Үйэлэргэ аата ааттаныаҕын!
Луиза Прокопьева – Сыккыс.