1990 сыллаахха балаҕан ыйын 27 күнүгэр М. Е. Николаев салайааччылаах Саха АССР ХХII ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай сүбэрэнитиэтин Декларациятын ылыммыта. Дьоһун докумуон Саха сирин Арассыыйа Федерациятын састаабыгар судаарыстыба быһыытынан биллэрбитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин саҥа Конституциятын (Төрүт Сокуонун) оҥорууга, өрөспүүбүлүкэ бэрэсидьиэнин дуоһунаһын олохтуурга, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ диэн ааттанарга төрүөт буолбута.
Бастакы Бэрэсидьиэммит Михаил Ефимович Николаев уонна биһиги биир дойдулаахпыт Климент Егорович Иванов республикабыт дьылҕатыгар улахан суолталаах докумуоннары ылыныыга ситимнээхтик уонна дьаныардаахтык туруорсубуттара өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар улахан олук буолбута. Бу 90-с сыллар саҥаларыгар Саха сирин государственноһын акылаата ууруллубута, бу сыллардааҕы үлэлэр түмүктэринэн региоммут сайдыыта билигин да барар турар диэтэххэ баһыы буолбат. “К.Е.Иванов аныгы Саха сирин архитектора буолар” — диэн М. Мучин этэн турар. Федеральнай киини кытта илии баттаһыы Россия атын субъектарын истэригэр биир бастакынан ыытыллыбыта уонна атыттарга холобур буолбута. Онон, Республикабыт саҥа статустаныытыгар улахан кылааты киллэрбит киһибит аатын биир дойдулаахтар умнуо суохпутун наада.
М. Е. Николаев бэрэсидьиэнниир сылларыгар өрөспүүбүлүкэбитигэр баараҕай тутуулар: Медицина национальнай киинэ, “Кыайыы 50 сыла” спорт дыбарыаһа, “Туймаада” стадион, Музыка үрдүкү оскуолата, хореографическай училище, Саха драматическай театр, ХИФУ уопсайдара уо.д.а. тутуллубуттара. Бу барыта Саха сирин олохтоохторо киин сир олохтоохторуттан хаалсыбаттарын туһугар оҥоһуллубут бырайыактар буолаллар.
Климент Егорович уонна Михаил Ефимович республика сайдыытыгар олук уурбут үлэлэриттэн биирдэстэринэн кадрдары бэлэмнээһин Департаменын арыйбыттара буолар. Сыл аайы өрөспүүбүлүкэ ыччаттарыгар 850-900 целевой миэстэ көрүллэн, дойду үрдүк үөрэхтэригэр элбэх ыччат үөрэммитэ. Саха сирэ студенын ахсаанынан 10 сыл иһигэр Москва, Санкт-Петербург, Татарстан, Тюмень уобалаһын кэнниттэн 5 миэстэҕэ тахсыбыта, үрдүк үөрэхтээх кадрдарынан хааччыллыбыта.
М. Е. Николаев и К. Е. Иванов салайыыларынан үлэлээбит күүстээх хамаанда иннин диэки киэҥник хардыылаабыта. Бастакы Бэрэсидьиэн хамаандатыгар үлэлээбит өссө биир дойдулаахпыт, билигин Россия сенатора Александр Константинович Акимов буолар. 1992 -1997 сс. Союз ыһыллыбыт бастакы сылларыгар кини социальнай көмүскэл миниистиринэн үлэлээбитэ, бэйэтэ ахтарынан: “ М. Е. Николаев миигин Правительствоҕа саамай ыарахан үлэ учаастактарыгар ыытара: Социальнай көмүскэл министиэристибэтигэр, Ленскэйи чөлүгэр түһэриигэ, Нерюнгригэ, Дьокуускайга, “Азия оҕолоро” Оонньуулары тэрийии үлэлэригэр уонна да атын “ыксаллаах” объектарга. Билиҥҥэ диэри кини кыра, ол гынан баран түргэн эппиэти эрэйэр куолаһынан: “Өлөксөөн, өссө тугу гынабыт?” – диирин истэбин. Александр Акимов тэрийэр дьоҕура, айымньылаах толкуйа өбүгэлэрбит айан кэбиспит умсулҕаннаах оонньууларын – мас тардыһыытын бүтүн аан дойду таһымыгар таһаарда.
Республикабыт бэлиэ күнүнэн эҕэрдэлиибит, дьоллоох, доруобай буолуҥ!