“…Төрөөбүт төрүт тыл сөрүүн сүөгэй курдук сүрэҕи-быары сөрүүкэтэр…”

Сунтаардааҕы кииннэммит бибилэтиэкэ ситимэ тэрийиитинэн улууска Төрөөбүт төрүт тыл сылын чэрчитинэн олунньу 13-14 күннэригэр улуустааҕы сахалыы дьыктаан ыытылынна. Дьыктааны саастарыттан тутулуга суох араас идэлээх дьон суруйдулар. Кыттааччылар тылы-өһү, сурук бэлиэлэрин төһө сөпкө тутталларын бэрэбиэркэлэннилэр. Быйылгы тэрээһин бэйиэт, суруналыыс Альберт Семенович Егоров-Бүлүүйүскэй төрөөбүтэ 80 сылыгар ананна, дьыктаан тиэкиһэ “Кылыынча” кэпсээнтэн ааҕылынна.

Тэрээһин түмүгэр хас биирдии кыттааччыга туоһу сурук туттарылынна, туйгуннар анал суругунан бэлиэтэннилэр. Улуус үрдүнэн барыта 478 киһи бэйэтин тургутан көрдө.

Тохсунньу 18 күнүгэр бибилэтиэкэлэр өрөспүүбүлүкэтээҕи “Сахалыы дьыктаан” аахсыйаҕа кыттыстылар. Быйылгы тэрээһин суруйааччы, бэйиэт, лингвист-тюрколог, уопсастыбаннай диэйэтэл Г.В.Баишев-Алтан Сарын 125 сылыгар анаммыт. Аахсыйаны СӨ Национальнай бибилэтиэкэтэ уонна М.К.Аммосов аатынан ХИФУ, Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттар тылларын уонна култууратын үнүстүүтэ ыытта. Улуус үрдүнэн 18 балаһааккаларга 208 киһи кыттыыны ылла.

Сахалыы дьыктаан тэрээһини утумнаахтык ыытыы дьон-сэргэ төрөөбүт тылын билэригэр көҕүлүүр уонна сахалыы эйгэни сайыннарарга күүс-көмө буолар.

Нэһилиэктэргэ төрөөбүт тыл уонна сурук – бичик күнүгэр аналлаах тэрээһинннэр

Аллыҥаҕа

Арассыыйаҕа Уһуйааччы уонна Аҕа сүбэһит, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Үлэ уонна Сунтаарбыт улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл сыллын чэрчитинэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Ийэ тыл уонна сурук -бичик күнүгэр аналлаах Аллынатааҕы олохтоох бибилэтиэкэҕэ ыытыллыбыт, тэрийсибит тэрээьиннэрэ: олунньу 13 күнүгэр 17ч. сахалыы дьыктаан суруйуута.
Дьыктааны “Аллыҥа нэһилиэгэ” МТ баһылыгы солбуйааччы Никифорова А.Е суруйтарда.Түөлбэлэринэн арахсан саха төрүт оонньууларын оруйуттан туттулар.Түһүмэхтэрэ: хабылык, хаамыска, тута хоһуйуу, ыйытыктар, ситии быаны эрийии. Тыааһыннаах киирсии түмүгэр «БИЧИК” хамаанда кыайыылаах буолла. Олунньу ый 14 күнүгэр «Тыл хонуута» библиотечнай уруок орто кылаас оҕолоругар ыытылынна. Олунньу ый 13-18 күннэригэр “ТЫЛ ТЫЫНА НОРУОККА, НОРУОТ КЭСКИЛЭ ЫЧЧАККА” быыстапка турда. Олунньу ый 16 күнүгэр Аллыҥатааҕы олохтоох дьаһалта, оскуола тэрийиилэринэн «ИСТОРИЯ МОЕЙ СЕМЬИ” научнай-практическай конференция буолан ааста. Олунньу ый 17күнүгэр нэһилиэккэ сыл арыллыыта үрдүк таһымҥа буолан ааста. Дьон-сэргэ кинигэ быыстапкатын быыстапкатын сэҥээрдэ, хоһоон хонуутугар кытыннылар. Олунньу ый 18 күнүгэр өрөспүүбүлүкэтээҕи «Сахалыы дьыктаан” аахсыйаҕа кыттыстылар.

Нюргуяна Саввинова

***

Арыылаахха

Олунньу ый 13 күнэ Арыылаах орто оскуолатыгар Арассыыйаҕа”Педагог уонна аҕа уһуйааччы”, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Үлэ унна Сунтаар улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл сылларын арыллыыта буолла. Арыылаах модельнай библиотека оҕолорго анаан “ Сахалыы тылбаас” остуол оонньуутун ыытта. Манна 8 оҕо кытынна. Саха тыла эриэккэһин кытары билистилэр.

Олунньу ый 14 күнэ Арыылаах нэһилиэгэр Арассыыйаҕа”Педагог уонна аҕа уһуйааччы”, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Үлэ унна Сунтаар улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл сылларын арыйар үөрүүлээх тэрээһин буолан ааста. Улуустан улуустааҕы ыччат отделын начальнига Иванов Трофим Алексеевич уонна үөрэҕирии салаатыттан Федоров Василий Васильевич кэлэн ыалдьыттаатылар. Трофим Алексеевич, быйылгы Төрөөбүт төрүт тыл сылын логотибын ааптарыгар, Станислав Ноговицыҥҥа 3 тыһ сэртипикээти туттарда.

Бибилэтиэкэ Төрөөбүт тыл сурукка бичиккэ киириитин устуоруйатын туһунан презентацияннан экрэҥҥа көрдөрөн дьон интэриэһин тарта. Манна биир салаатыгар нэһилиэк хоһоонньуттарын билиһиннэрэр, Төрөөбүт тылларыгар анабыл хоһооннорун кытары билистилэр.

“Һөҕүҥ” кинигэ быыстапката, оҕолорго сахалыы остуол оонньууларын быыстапката турда.

Олунньу ый 17 күнэ

“Сулусчаан” дьааһыла саад улэһиттэригэр А. Бүлүүйүскэй 125 сылыгар анаммыт сахалыы диктант ыытылынна

Олунньу ый 18 күнэ

2014 сылтан, сылын аайы ыытылар республиканскай “Сахалыы дьыктаан” аахсыйатыгар кыттыһан Арыылаах модельнай библиотекатыгар 10 ааҕааччы муһунна. Быйылгы дьыктаан суруйааччы, бэйиэт, тыл үөрэхтээҕэ, общественнай деятель Г.В. Баишев – Алтан Сарын 125 сылыгар анаммыт .

Александра Павлова

***

Бордоҥҥо

Сунтаар улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл сылынан олунньу ый 11 күнүгэр нэһилиэкпитигэр «Хоһууннар хоһоон хонуутугар» Бордоҥ орто оскуолатын бырайыагынан Федотов Николай Васильевич хоһооннорун нэһилиэкпит эр дьоно (тэрилтэ салайааччылара,тэрилтэ эр дьоно,4 түөлбэ эр дьоно,оскуолаҕа үөрэнэр уол оҕолор,оҕо уһуйааныгар сылдьар уол оҕолор) үрдүк сыанаҕа тахсан аахтылар.

Николай Васильевич Федотов – Дабаан айар куттаах, бэйэбит биир дойдулаахпыт бастакы, «Олоҕум ыллыга», диэн хоһоонун хомуурунньуга сүрэхтэннэ. Бу хомуурунньук тахсарыгар олохтоох дьаьалта баһылыга Константин Александрович Уаров уонна нэһилиэкпит тэрилтэлэрэ күүс — көмө буоллулар. Суруйар дьоҕурдаах киһибит хоһооннорун дьон-сэргэ көрүүтүгэр таһаарарга диэн сүбэ мунньах тэриллэн түргэн кэм иһигэр Сунтаардааҕы типографияҕа бэчээттэтэн олохтоох дьаһалтабыт үбүлээн 10 экземпляр кинигэни таһаартарда. Манна ааптар 69 хоһооно киирдэ. Бастакы хомуурунньугар тус олоҕун түгэннэриттэн, санааларын, олоххо сыһыанын, толкуйдарын хоһоон нөҥүө ааҕааччыга тириэрдэр. Ол курдук араас жанрдары хабан суруйар (олох, таптал, булт-алт, айылҕа туһунан, анал хоһооннор).

Саамай бүтэһик сирэйигэр аныгылыы QR кодтаах. Бу мультемидийнэй сыһыарыынан кинигэ электроннай варианын көрүөххүтүн сеп буолар.

Ийэ тыл, сурук – бичик күнүгэр, олунньу 14 күнүгэр саха биллиилээх бэйиэтэ Альберт Бүлүүйүскэй төрөөбүтэ 80 сылыгар аналлаах улуустааҕы сахалыы дьыктаан суруйуутугар Бордоҥ нэһилиэгэр барыта 37 киһи кыттыыны ылла. Кыттааччыларга барыларыгар туоһу сурук туттарылынна, ону тэҥэ I Үрдэл оҕолорго Гуринов Мирослав, Бордоҥ орто оскуолатын 10 кылааһын үөрэнээччитэ, II Үрдэли Кюннэй Иванова, 10 кылаас үөрэнээччитэ, III Үрдэли Платон Билалов,10 кылаас, Тоня Андреева, 8 кылаас үөрэнээччилэрэ ыллылар. Улахан дьоҥҥо I Үрдэли Омукова Александра Анатольевна, Лукина Галина Алексеевна, Алексеева Розалия Гаврильевна, Спиридонов Василий Степанович, Спиридонова Мария Васильевна, Алексеева Александра Ивановна, Иванов Юрий Егорович, Стручкова Эльвира Руслановна,Черепанова Юлия Руслановна, Павлова Матрена Софроновна, II Үрдэли Моякунова Мария Васильевна, Алексеева Розалия Степановна, Петрова Нюргуяна Васильевна, Матросова Ирина Афанасьевна, Никифорова Нина Ивановна,Тереясова Ольга Гаврильевна, Алексеев Александр Иннокентьевич, III Үрдэли Яковлева Галина Ивановна,Пахомова Елизавета Васильевна ыллылар. Дьыктаан тиэкиһин аахпыт Бордоҥ орто оскуолатын саха тылын учууталыгар Павлова Сусанна Николаевнаҕа, *Айыллаан* СКК үлэһитигэр Алексеева Лидия Егоровнаҕа махтал сурук туттарылынна.

Бордоҥҥо ааспыт сылы чиэстээн түмүктүүр, саҥа сылы айхаллаан көрсөр тэрээһин олунньу 17 күнүгэр үрдүк таһымнаахтык ыытылынна. Нэһилиэк тэрилтэлэрэ бүттүүн кыттыыны ыллылар. Бу үтүө түгэҥҥэ улуустан Юрий Афанасьев, Семен Саморцев, Ньургун Юрьевич Попов тахсаннар тэрээһин суолтатын үрдэттилэр. Үөрүүлээх тэрээһиннэ Ытык ыалларбытын, Дьоруой Ийэ, Галина Егоровна Петрованы, ону сэргэ нэһилиэк элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэри, ааспыт сыл түмүгүнэн спортка ситиһиилээхтэри, араас тэрээһиннэргэ кыайыылаахтары чиэстээтилэр. Быйылгы Педагог уонна Аҕа Сүбэһит сылын көрсө, иитэр-үөрэтэр эйгэ дьоно, *Хатыҥчаан*уһуйаан, орто оскуола коллективтара бэтэрээн үлэһиттэрин, учууталларын эҕэрдэлээбиттэрэ. Бордоҥнор үлэни өрө тутан кэлбит дьон, *Бордоҥ* сопхуос биир бастыҥ үлэһитэ, сибээс бэтэрээнэ Анатолий Прокопьевич Иванов урукку сопхуос үлэтин туһунан кылгастык ахтан ааста. Суруйааччы Зинаида Федотова-Дьол Кыыма олохтоох библиотекаҕа бэйэтин кинигэлэрин бэлэх уунна. Ону тэҥэ олохтоох библиотека дьон-сэргэ көрүүтүгэр *Дойдум тыына…* кинигэ быыстапкатын тэрийдэ. Манна биир дойдулаахтарбыт, үлэни өрө туппут дьоммут кинигэлэрэ көрүнньүккэ турдулар.

Олунньу 18 күнүгэр республиканскай сахалыы дьыктаан суруйуутун аахсыйатыгар уопсайа 5 киһи кыттыыны ылла. Кыттыбыт дьоҥҥо туоһу сурук туттарылынна. *Айыллаан*СКК бильярднай спортка улуус чемпиона, призера Маппаров Виталий Яковлевич 60 сааһыгар улуустааҕы бильярд турнира буолан ааста. Манна 10 нэһилиэктэн элбэх спортсмен кыттыыны ылла. Кэлбит ыалдьыттарга *Дойдум тыына..* кинигэ быыстапката турда.

Бордоҥ орто оскуолатын саха тылын учуутала, Павлова Сусанна Николаевна, улууспутугар төрөөбүт төрүт тыл нэдиэлэтин чэрчитинэн үрдүкү кылаас үөрэнээччилэригэр хоһоон суруйуутун көҕүлээн ыытта. Оҕолор хоһооннорун түмэн, үйэтитэр сыалтан олохтоох библиотека сайтыгар киллэрдибит.

Виктория Лукина

****

Бүлүүчээҥҥэ

Бүлүүчээҥҥэ ийэ тыл, сурук-бичик нэдиэлэтэ сахалыы остуол оонньуутуттан саҕаланна. Манна саҥалыы быраабыланы тутуһан күрэхтэстибит. 1миэстэ — «Ситис», 2м — В.Г.Акимов аатынан лиссиэй-интэринээт, 3м — «Чуораанчык» оҕо уһуйаана уонна МПЧ хамаандалара буоллулар.

Бэтэрээннэргэ БильДуоБа күрэҕэ олус тыҥааһыннаахтык ааста. Күүстээх киирсии түмүгүнэн, 1м — Василий Афанасьевич Иванов, 2м — Николай Егорович Глухарев, 3м — Анатолий Никитич Глухарев тигистилэр.

Нэдиэлэ саҥатыгар олохтоох дьаһалта ыытар быланьыарката сахалыы тыыннаах ааста. Биир дойдулаахпыт Таисия Попова — Таайа «Төрөөбүт тылым» диэн хоһоонун дорҕоонноохтук аахтыбыт уонна Өрөгөйбүт ырыатын ыллаатыбыт.

4-с кылаас оҕолоругар «Саха фольклора» библиотечнай уруок ыытылынна. Оҕолор норуотайымньыларын билистилэр. «Өс хоһооно — өбүгэ номоҕо» кинигэттэн өс хоһоонунан остуоруйа туруордулар. «Олоҥхо ыллыктарынан айан» остуол мүччүргэннээх оонньуутун олус көхтөөхтүк оонньоотулар.

Быйылгы үөрэх дьылыгар үөрэҕирии салаата «Ааҕыы сылынан» биллэрбитэ, ол чэчитинэн кылааһынан «Мүнүүтэҕэ ааҕыыга» күрэс тэрилиннэ. Бу күрэһи лиссиэй бибилэтиэкэрин кытары ыыттыбыт. Күрэс уратыта диэн кылаас салайааччылара кытыннылар. Алын сүһүөххэ: 1м — 4 кылаас, 2м — 3 кылаас, 3м — 2 кылаас буоллулар. Маҥнайгы кылаас оҕолоро номнуо бары ааҕар буолбуттара үөрүүлээх. Орто сүһүөххэ: 1м — 7, 2м — 8, 3м- 6 кылаастар буоллулар. Онтон улахан сүһүөххэ 10 кылаастар ырааҕынан бастаатылар, 11-тэр иккис, 9-тар үһүс миэстэҕэ тигистилэр. «Бастыҥ ааҕааччы» ааты ыллылар: алын сүһүөххэ — Морозов Милан, ортоҕо — Потапов Саша, улахаттарга — Морозова Миранда.

Улуус бибилэтиэкэтэ быйылгы дьыктааны, Альберт Бүлүүйүскэй төрөөбүтэ 80 сылынан, «Кылыынча» диэн кэпсээнин суруйтарда. Дьыктаан икки былаһаакканан ыытылынна. Ол курдук, маҥнайгы былаһааккаҕа 1 үрдэли Надежда Васильевна Данилова, иккис үрдэли — Вера Романовна Герасимова, үһүс үрдэли — Айталина Витальевна Михайлова ыллылар. Иккис учууталлар былаһааккаларыгар: 1- Анастасия Николаевна Глухарева, 2- Наталия Александровна Степанова, 3- Мария Федоровна Алексеева туйгуннук суруйдулар. Оттон республиканскай дьыктааҥҥа Нюргустаана Юрьевна Татаканова Добун сурук тутта.

«Саха тылын барҕа баайа» хоһоон айыытын күрэһэ республиканскай хабааннаах буолла. Ол курдук, «Хомоҕой тыллаах хоһоонньут» — Таисия Попова — Таайа («Төрөөбүт тылым», Дьокуускай), «Дириҥ иэйиилээх айааччы» — Руслан Федоров — Ойдом («Төрүт дойдум, Бүлүүчээним», Бүлүүчээн), «Сытыы бөрүөлээх» — Александр Константинов — Хордоҕой Уола («Төрөөбүт тыл», Дьокуускай), «Сайдам тыллаах хоһоонньут» — Раиса Софроновна Картузова («Саҥа дьыл кэлиитэ», Чурапчы, Болтоҥо), «Истиҥ иэйиилээх айааччы» — Мария Николаевна Кондратьева («Үрүҥ күн анныгар», Чурапчы), «Сахалыы куттаах хоһоонньут» — Глафира Спиридоновна Васильева («Удьуоргутун утумнааҥ», Үөһээ Бүлүү, Оҥхой), «Кэрэхсэбиллээх айааччы» — Вера Романовна Герасимова («Таптыыбын…», Бүлүүчээн), «Киэҥ ис хоһоонноох суруйуу» — Анна Прокопьевна Тимофеева («Хорсун буойуттар», Сунтаар), «Кэскиллээх суруйуу» — Евгения Егоровна Винокурова.

7-с кылаас оҕолоругар квест-оонньуу ыытылынна. Манна таайбараҥнары таайыы, саха суругун-бичигин күнүгэр аналлаах биктэриинэ, ребустары таай, «Сахалыы оҕо кинигэтин төһө билэҕин?» ыйытык уо.д.а. тургутуулар буоллулар.

Бүтэһигэр Төрөөбүт төрүт тыл сылын аһыллыыта буолла. Манна «Бүлүүчээн айар талааннаахтара» быыстапка турда уонна билиһиннэрилиннэ.

Евдокия Гуляева

***

Дьаархаҥҥа

Дьаархаммыт нэҺилиэгэр үүммүт сылы уруйдуур тэрээһиҥҥэ кырачаан оҕолортон саҕалаан, ытык кырдьаҕастарга тиийэ тоҕуоруһа муһуннулар. Мустубут дьону толору сахалыы астаах-үөллээх сандалыны бэлэмнээн, тута миэстэтигэр алгыстаах алаадьыны астаан, үөрэ көрүстүлэр. Лариса Иванова-Ырыа Дьаархан бар дьонун арчылаан, унаар буруону таһааран, алгыс баһын сыалаата. Дьаархан төрүт үгэҺи сөҕүрүппэккэ баччааҥҥа диэри иҥэринэ сылдьар нэһилиэктэртэн биирдэстэрэ. Ол курдук, уһуйааҥҥа, оскуолаҕа уонна ыччакка аналлаах фольклор уонна саха үҥкүүтүн куруһуоктара ситиҺиилээхтик үлэлии тураллар. «Күн оһуохай» бырайыак чэрчитинэн, өрөспүүбүлүкэтээҕи оҕо лааҕырыгар улуустан 12 оҕо талыллан барбытыттан 7-тэ Дьаархантан. Ааспыт сылга «Кэрэ ситим» үҥкүү бөлөҕө ыччаттарга ананан тэриллэн, номнуо улуустааҕы Олоҥхо күрэҕэр бастакы миэстэни ситиспиттэрэ. Быйыл Дьокуускайга ыытыллыахтаах Дархан этээччи Моисей Иванов аатынан оһуохай күрэһэр бүтүн нэһилиэгинэн көһөн бараары былааннана сылдьабыт.

«Ийэ диэн истиҥник, ийэ тылбын иҥэрэбин» диэн сыл бэлиэтин, чуорааны тутан, үүммүт сылга тустаах үлэ ыытыллыаҕа. Сунтаар улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл сылынан, ийэ тыл сурук-бичик чэрчитинэн нэһилиэкпит иһигэр “Бастыҥ буочар”, “Сахылыы дьыктаан” күрэстэрэ буолла. “Бастыҥ буочар” күрэҕэр барыта 22 киһи кыттыыны ылла. Дьыктаан суруйуутугар 36 киһи кытынна. Дьыктааны Дьаархан оскуолатын саха тылын уонна литературатын учуутала Антонина Александровна Спиридонова аахпыта.

“Бастыҥ буочар” оҕолорго түмүгэ:

— 1м. Мухина Эльза

— 2м. Степанов Эдгар

— 3м. Петров Кирилл

“Бастыҥ буочар” улахан дьоҥҥо түмүгэ:

— 1м. Николаев Борис Константинович

— 2м. Иванова Лариса Николаевна

— 3м. Дмитриева Ангелина Алексеевна

“Сахалыы дьыктаан” түмүгэ:

— 1м. Гольдерова Юлия Владимировна

— 2м. Семенова Людмила Викторовна

— 3м. Попова Маргарита Олеговна

Ытык-мааны Дьаархаммыт нэһилиэгин олохтоохторун өссө төгүл сурук-бичик күнүнэн эҕэрдэлиибит! Төрөөбүт тылбытынан, төрүт үгэспитин өрө тутан, кэнчээри ыччаппыт кэскилин кэҥэтэрбитигэр олохтообут отуордар бигэ тирэх, быһыллыбат ситим буола туруохтара диэн эрэллээхпит!

Анна Николаева

Куокунуга

Төрөөбүт тыл, сурук-бичик күнүгэр аналлаах декада чэрчитинэн Куокуну нэһилиэгэр төрөөбүт тылга аналлаах араас тэрээһиннэр ыытылыннылар.

Ол курдук, олунньу 13 күнүгэр, “Кустук” култуура киинигэр улахан тэрээһин буолан ааста. Тэрээһиҥҥэ оскуола оҕолоро “Төрөөбүт тыл –норуот барҕа баайа!” диэн кылааһынан төрөөбүт тыл туһунан хоһоон ааҕыытыгар күрэхтэстилэр.

Күрэх түмүгүнэн 1 бөлөххө:1 миэстэ – 2 кылаас; 2 миэстэ – 4 кылаас; 3 миэстэ – 1 кылаас;

2 бөлөххө: 1 миэстэ – 6 кылаас; 2 миэстэ – 7 кылаас; 3 миэстэ – 8 кылаас;

3 бөлөххө: 1 миэстэ – 11 кылаас; 2 миэстэ – 9 кылаас; 3 миэстэ – 10 кылаас үөрэнээччилэрэ буоллулар.

Ону таһынан Сунтаар улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл сылын чэрчитинэн, Төрөөбүт тыл, сурук-бичик күнүн декадатыгар, “Киинэ устар хаамыра күнүгэр” аналлаах оскуола оҕолоругар төрөөбүт сахабыт тыла-өһө симэлийбэтин туһугар “Төрөөбүт тылбытын харыстыаҕыҥ” видеоролик күрэҕэ ыытылынна. Видеоролик кыайыылаахтара анал дьүүллүүр сүбэ быһаарыытынан «Бастыҥ видеоролик» — 6 кылаас кэллэктиибэ, «Бастыҥ туруоруу» — 6 кылаас кэллэктиибэ, «Бастыҥ сценарий» — 7 кылаас кэллэктиибэ, «Бастыҥ операторскай үлэ» — 6 кылаас кэллэктиибэ анал ааты ыллылар.

Бу күн, Сунтаар улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл, Куокуну нэһилиэгэр Айылгы уонна сомоҕолоһуу сылын чэрчитинэн, Төрөөбүт тыл, сурук-бичик күнгэр аналлаах, Куокуну нэһилиэгин тэрилтэлэрин икки ардыларыгар “Өркөн Өй” интеллектуальнай оонньууга барыта 4 хамаанда кыттыбытыттан:

1 миэстэ – Олохтоох дьаһалта кэллэктиибэ;

2 миэстэ – “Илгэ” эбэлэр түмсүүлэрэ;

3 миэстэ – Куокуну орто оскуолатын кэллэктиибэ буоллулар.

***

Олунньу 14 күнүгэр «Төрөөбүт төрүт тыл, сурук-бичик» күнүгэр аналлаах Куокуну нэһилиэгэр улуустааҕы «Сахалыы дьыктаан» сурулунна. Быйылгы дьыктааммыт биир дойдулаахпыт, бэйиэт, суруналыыс Альберт Семенович Егоров- Бүлүүйүскэй төрөөбүтэ 80 сылыгар анаан, суруйааччы «Кылыынча» кэпсээнинэн сурулунна. Дьыктааны суруттарда Куокуну орто оскуолатын саха тылын уонна литературатын учуутала Айталина Валентиновна Антонова.

Улуустааҕы сахалыы дьыктаан түмүгүнэн III ҮРДЭЛИ ылла Тихонова Виктория Львовна, II ҮРДЭЛ – Николаева Светлана Степановна уонна I ҮРДЭЛИ ылла Иванова Антонина Григорьевна. Хас биирдии кыттааччыга туоһу сурук туттарылынна.

***

Олунньу ый 18 күнүгэр, 2014 сылтан үгэскэ кубулуйбут өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн Хотугулуу-Илиҥҥи бэдэрээлинэй үнүбүрсүтүөт уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай бибилэтиэкэтэ тэрийэн ыытар сахалыы дьыктааны суруйуу аахсыйа Куокуну орто оскуолатыгар буолан ааста.

Дьыктаан ыытыллар сыала-соруга: Саха тыла киэҥ эйгэҕэ-билимҥэ, култуураҕа, үөрэхтээһиҥҥэ, дьыала-куолу тылыгар, үлэ араас салаааларыгар, тэрилтэлэргэ туттуллар, сайдыбыт истииллэрдээх, олоҕурбут нуормалаах судаарыстыба тыла буолар. Таба суруйуу литэрэтиирэ, сурук-бичик тылын нуорматын биир суолталаах салаата. Бу тэрээһин оскуола оҕотуттан саҕалаан улахан дьоҥҥо тиийэ табатык суруйууну уонна төрөөбүт төрүт тыл кыһалҕаларыгар уопсастыба араас араҥатын болҕомтотун тардар сыаллаах ыытыллар.

Быйылгы дьыктаан, сахаттан маҥнайгы тыл үөрэхтээҕэ, тюрколог, учуонай, Чурапчы сиригэр төрөөбүт Гаврил Васильевич Баишев- Алтан Сарын 125 сылыгар анаан суруйааччы “Киэһээ айан” айымньытыттан быһа тардыы тиэкиһинэн сурулунна. Дьыктааны суруттарда Куокуну орто оскуолатын саха тылын уонна литературатын учуутала Антонина Григорьевна Иванова.

Сахалыы дьыктаан түмүгүнэн бастыҥ ааттар:

Оскуола оҕолоругар “Үчүгэй суруксут” – Гурьева Мичийээнэ, Михалев Петр;

Улахан дьоҥҥо “Бастыҥ суруксут” – Федорова Валентина Михайловна, Павлова Екатерина Семеновна; “Бастыҥтан бастыҥ суруксут” аатын ылла –Саргылана Александровна Кириллина.

Куокуну нэһилиэгэр Төрөөбүт тыл, сурук-бичик күнүн чэрчитинэн ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи сахалыы дьыктаан аахсыйаҕа кыттан, сахалыы таба суруйууга холоммут, олоххо мэлдьи актыыбынай көрүүлээх дьоммутугар истиҥ махталбытын тиэрдэбит.

Жанна Генерова

***

Кириэстээххэ

“Тыл – норуот сайдыытын кэрэһитэ” улахан киэҥ кинигэ быыстапката турда. Библиотечнай уруоктар, радиобиэриилэр тэрилиннилэр. Култуура бэтэрээнэ Иванов Анатолий Прокопьевичтыын көрсүһүү, “Тымтык” түмсүү литературнай киэһэтэ, үөрэнээччилэргэ Тыл тула ТОК – оонньуу, нэһилиэнньэҕэ улахан дьоҥҥо тэрилтэлэринэн “Сайдар сахам тылынан” интеллектуальнай оонньуу тэрилиннэ. “Эриэккэс буочар” диэн оскуола оҕолоругар күрэс ыытылынна.

Арассыыйатааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи “Дарите книги с любовью”, “Подари радость – подари книгу”, өрөспүүбүлүкэтээҕи “Таптыыр сахам тылынан”, өрөспүүбүлүкэтээҕи, улуустааҕы “Сахалыы дьыктаан -2023” аахсыйаларга кыттыстылар. Н.Михалева — Сайаны кытта көрсүһүүгэ “Тымтык” түмсүү кыттыыны ылла.

Ыытыллыбыт үлэ сиһилии ТГ каналларга, сайтарга таҕыстылар.

Людмила Данилова

****

Кутанаҕа

Олунньу 17 күнүгэр, олохтоох сынньалаҥ култуурабыт дьиэтигэр мустан, төрөөбүт тылбытынан Альберт Бүлүүйүскэй «Кылыынча» диэн кылгас кэпсээнин тиэкиһинэн дьыктаан суруйуутун тэрийдибит.Дьыктаан суруйуутугар 27 улахан киһи уонна 9-ус кылаас оҕолоро кыттыыны ыллылар.

Биллэн турар, сурукка-бичиккэ сыһыаннаах дьоммут бэркэ суруйбуттар. Ол дьоммут бу бааллар: Николаева Р.С., Васильева З.И., Минина О.В.,Иванова Л.Ф.,Оконешникова Т.И.Бу далбар хотуттарбытыгар дьону көҕүлээн, биир кэрэ күҥҥэ кыттыбыттарын иһин дьоро күнү тэрийэн ыыппыт дьон аатыттан махтанабыт. Маннык мэлдьи инники кэккэҕэ сылдьыҥ, көхтөөх буолуҥ!

Маҥнайгы, иккис, үһүс миэстэҕэ тигистилэр: Степанова Е.П., Максимова Н.А., Иванова С.Г. Кинилэргэ истиҥ эҕэрдэбитин тиэрдиэҕиҥ! Махтал бастыҥа буолуохтун!Бу тэрээһиммитигэр икки эр бэртэрэ кыттыыны ыллылар: Егоров Б.С., Данилов К.В. Кинилэргэ сүүнэ улахан махтал буолуохтун! Саба быраҕан көрдөххө, дьыктаан суруйуутугар куруубай алҕас көстүбэтэ. Бары да бэркэ суруйар дьон кэлэн кытыннылар. Сурук бэлиэтигэр сыыһалар бааллар. Ол улахан алҕас буолбатах. Сурук бэлиэтин туруорууга мэлдьи да мөккүөрдээх буолааччы. Холобур, Лев Толстой суругун бэлиэтигэр аналлаах туспа тылдьыт тахсан турардаах. Кэлэр өттүгэр төрөөбүт тылга аналлаах тэрээһин ыыттахпытына, бу курдук көхтөөхтүк кыттар буолуҥ диэн ыҥырабыт.

Махталы кытары Хара Көмүс, Зоя Григорьевна уонна Ньургуйаана Трофимовна .

****

Күндэйэҕэ

Тыл – саха омук үтүмэн үйэлэргэ чочуйбут, чопчулаабыт өйдөбүлэ, өлөрү кыайбыт өйө. Саха тылыгар норуоппут олоҕо, кута-сүрэ, майгыта-сигилитэ, өйө-санаата, иэйиитэ, философията – барыта баар.

«Саргылаах сахам тылынан марафон», олунньу 13-17 күннэригэр

Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнүн чэрчитинэн, Сунтаар улууһугар Төрүт тыл сылыгар аналлаах эдэр дьоҥҥо 5 күннээх аһаҕас кэтэхтэн күрэх ыытылынна. Барыта Күндэйэттэн, Илимнииртэн, Дьаархантан, Хадантан 6 киһи кыттыыны ылла.

Тэрийээччилэр: Күндэйэ олохтоох бибилэтиэкэтэ, Күндэйэ олохтоох дьаһалтатын ыччаты кытары үлэлиир салаата

Сыала-соруга: эдэр ыччакка төрөөбүт төрүт тылга тапталы, убаастабалы иҥэрии.

Күрэххэ кыттыы ирдэбилэ:

Марафоҥҥа 16-35 саастаахтар биирдиилээн дьон кыттар.

Марафон ис тутулун билиһиннэрэр буоллахха: кыттааччы 5 күн устата сорудахтары толорор. Ким күннээҕи сорудаҕы маҥнайгынан, сөпкө толорбутунан түмүк тахсар.

«Саргылаах сахам тылынан марафон» 5 күннээх тыҥааһыннаах киирсии түмүгүнэн:

1 үрдэл — Күндэйэттэн Сайаана Тихонова

2 үрдэл — Күндэйэттэн Сардаана Михайлова

3 үрдэл — Илимнииртэн Туяра Ероскумова

«Сахалыы дьыктаан» биир кэлим суруйууга кыттыы

Сунтаар улууһугар Төрөөбүт төрүт сыл, Ийэ тыл, сурук-бичик күнүн чэрчитинэн улуустааҕы биир кэлим «САХАЛЫЫ ДЬЫКТААН» суруйуута Күндэйэ нэһилиэгэр олунньу 14 күнүгэр ыытыллыбыта. Сылын ахсын ыытыллар биир кэлим суруйуу быйыл биир дойдулаахпыт, саха литэрэтиирэтигэр бэлиэ миэстэни ылар, бэйэтин кэмигэр туспа суоллаах-иистээх, чаҕылхай поэт быһыытынан биллибит Альберт Бүлүүйүскэй төрөөбүтэ 80 сылыгар анаан «Кылыынча» кэпсээнин суруйдулар. Дьыктаан суруйуута нэһилиэкпит иһигэр ыытылла турар түөлбэлэр икки ардыларынааҕы комплекснай күрэҕэр киирбитэ. Дьыктааҥҥа барыта 15 киһи кытынна. Онтон олунньу 18 күнүгэр ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи дьыктааҥҥа 5 киһи кыттыыны ыллыллар.

Төрүт тыл сылын үөрүүлээх быһыыга майгыга көрсүү

Күн күөлэһийэ оонньуур Үс Күндэйэ сиригэр олунньу 17 күнүгэр Арассыыйаҕа Педагог уонна Аҕа сүбэһит, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Үлэ уонна Сунтаарбыт улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл сылларын арыйар үөрүүлээх тэрээһин буолан ааста. Бу дьоро күммүтүгэр улуус кииниттэн култуура салалтатын координационнай салаа сэбиэдиссэйэ Саргылаана Дмитриевна Меркурьева салайааччылаах бөлөх кэлэн ыалдьыттаатылар.

Тоҕуоруһа мустубут ыалдьыттарга, көрөөччүлэргэ анаан кинигэ, «Иис-алыба» куруһуок үлэлэрэ, төрүт ас быыстапката турда.

Быйылгы сыл арыйыытын тэрээһинэ үөһэ ыйыллыбыт ааттарынан 3 түһүмэххэ араарыллан ыытылынна. 2022 сыл үтүө түмүктэрин билиһиннэрэр видеопрезентация кэнниттэн Күндэйэ орто оскуолатын 70 уолан уолаттара хоһоон түһүлгэтин олохтоотулар. Ол кэннэ нэһилиэкпит Аҕа баһылыга Иван Витальевич Константинов эҕэрдэ тылыттан киэһэбит саҕаланна.

Бастакы түһүмэххэ эҕэрдэ тылы РФ уопсай үөрэхтээһинин Бочуоттаах үлэһитигэр, СӨ үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитигэр, Б. Н. Егоров аатынан Күндэйэ орто агротехнологическай хайысхалаах Юнеско ситимин оскуолатын дириэктэрэ Маргарита Николаевна Иванова эттэ. Оскуола кэллэктиибэ Амма Аччыгыйа тылларыгар, Христофор Максимов матыыбыгар «Учууталбар» ырыаны, «Күнчээн» уһуйаан эдэр эрчимнээх кэллэктиибэ Василий Еремеев тылларыгар, Илья Константинов матыыбыгар «Иитээччигэ» ырыаны толордулар.

Иккис түһүмэх норуодунай суруйааччы Леонид Попов тылларынан саҕаланна. «…Ийэ дойдум баайын-дуолун

Үлэ дьоно үүннэрбитэ.

Ийэ дойдум аатын-суолун

Үлэ дьоно үрдэппитэ

Өтүйэлээх сиэрпэнэн,

Ыстыыгынан, бөрүөнэн

Суруйаллар кинилэр

История кинигэтин!» — кырдьык ханнык баҕарар түөлбэ сайдарыгар чэчирииригэр бэйэлэрин үгүс кылааттарын киллэрэн үлэлээбит дьоннордоох буолар. Күндэйэ нэһилиэгин инники сайдар кэскилин, араас үлэни баһылаан, эйэлээх олоҕу түстэспит ытык кырдьаҕастарбытынан, үлэни суолдьут сулус оҥостубут дьоннорбутунан. киэн туттабыт, үтүө үгэстэрин салҕыыбыт.

Биир дойдулаахтарбыт Альберт Бүлүүйүскэй уонна Исидор Иванов суруйбут «Күндэйэҕэ ыйдаҥа» ырыаларын Илгэ ансаамбыл толордо, ол кэннэ норуот ырыаларыгар доҕуһуоллатан оскуола коллектива Үлэ үҥкүүтүн көрдөрдө.

Үһүс түһүмэххэ саха тылын мандарын үүнэр көлүөнэҕэ тиэрдэ сылдьар саха тылын уонна литэрэтиирэтин учууталлара Е. В. Кузьмина, М. Н. Егорова уонаа С. С. Тихонова саҕалаатылар. Ол кэннэ уһуйаан бэлэмнэнии бөлөҕүн иитиллээччилэрэ норуот матыыбыгар «Кымыс ырыатын» толорон дьон биһирэбилин ыллылар. Ону таһынан норуот үнүстүрүмүөнүнэн доҕуһуоллатан норуот ырыаларын иһиттибит. Бу үөрүүлээх тэрээһиммитин өбүгэ саҕаттан этиллэр оһуохайы оройутан түмүктээтибит. Оһуохай тылын Нюргустана Андреева таһаарда.

«ИЙЭ ТЫЛ СҮМЭТЭ» уус-уран ааҕыы күрэҕэ

Быйыл нэһилиэкпит түөлбэлэрин икки ардыларыгар комплекснай күрэхтэһии ыытыллар. Ол чэрчитинэн олунньу 25 күнүгэр нэһилиэккэ уус-уран ааҕыыны көҕүлээн «ИЙЭ ТЫЛ СҮМЭТЭ» күрэх ыытыллара былааннанар.

Мария Андреева

****

Маар-Күөлгэ

Төрөөбүт тыл, сурук-бичик күнүгэр аналлаах декада чэрчитинэн араас тэрээһиннэр ыытылыннылар: улуустааҕы уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи сахалыы дьыктаанын суруйуута, «Тыл хонуута» билиини тургутар оонньуу, «Туос» остуол оонньуута.

Оскуола оҕолоро Өрөспүүбүлүкэтээҕи “Таптыыр сахам тылынан” аахсыйаҕа кыттан Добун уонна туоһу сурук тутан үөрдүлэр.

Олунньу 15 күнүгэр Арассыыйаҕа Уһуйааччы уонна Аҕа сүбэһит, СӨ Үлэ, Сунтаарбыт улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл сылларын арыйыы үөрүүлээх тэрээһинэ буолла. Үөрэҕирии эйгэтигэр үлэлээн ааспыт учууталларга, Маар — Күөлтэн төрүттээх суруйааччыларбытыгар аналлаах истиэндэлэр, быыстапкалар турдулар. Колхуос, сопхуос саҕана күүстэрин харыстаабакка үлэлээбит производство бастыҥнарын хаартыскалара, кинилэр үлэлээн ылбыт уордьаннара, мэтээллэрэ, араас бэлиэлэрэ дьон көрүүтүгэр турдулар. Бу күн учууталга, үлэҕэ, төрөөбүт тылга аналлаах хоһоон ааҕылынна, ырыа ылланна, үҥкүү үҥкүүлэннэ.

Маар-Күөл нэһилиэгэр олоххо куруук актыыбынай көрүүлээх дьоммутугар истиҥ махталбытын тиэрдэбит. Сахабыт тылын сайыннарыахха, сахалыы сайаҕастык саҥарыахха!

Маргарита Герасимова

***

Тойбохойго

Олунньу ый 13 күнүттэн олунньу ый 18 күнүгэр диэри Тойбохой нэһилиэгэр «Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик» күнүгэр аналлаах нэдиэлэ ыытылынна. Ол чэрчитинэн бу күннэргэ араас хабааннаах тэрээһиннэр олохтоох библиотекаҕа, Г.Е. Бессонов аатынан орто оскуолаҕа, К.С. уонна А.В. Тихоновтар ааттарынан»Кыталык» КК ыытылыннылар.

Олунньу 13 күнүгэр улуустааҕы дьыктаан суруйуутунан саҕаланна быйылгы дьыктаан биир дойдулаахпыт, бэйиэт, суруналыыс Альберт Семенович Егоров-Бүлүүйүскэй төрөөбүтэ 80 сылыгар ананна. Манна Тойбохойго биир былаһаакка үлэлээн, уопсайа 73 орто уонна үрдүкү кылаас үөрэнээччилэрэ суруйдулар.

Олунньу 14 күнүгэр биир дойдулаахпыт, норуот суруйааччыта Наталья Владимировна Михалева-Сайа Тойбохойго кэлэн ыалдьыттаан барда. Г. Е. Бессонов аатынан орто оскуола саалатыгар нэһилиэк олохтоохторун, үөрэнээччилэрин, Кириэстээхтэн, Аллыҥаттан, Дьаархантан кэлбит айар дьоҕурдаахтар түмсүүлэрин кытта көрсүһэн, төрөөбүт тыл уонна айар үлэтин тула истиҥ кэпсэтии, санаа атастаһыыта буолла. Элбэх хоһоон ааптара тус хоһоонун бэйэтинэн ис киирбэхтик дорҕоонноохтук ааҕан дьон кутун тутта. Көрсүһүү түмүгэр Кинигэлэригэр автограф суруйда, уопсай хаартыскаҕа түһүү буолла. Клара Степановна Тихонова баянынан доҕуһуоллаах » Сунтаарым мин дойдум » ырыа ылланна», дьиҥ сахалыы тыллаах сүрдээх истиҥ — иһирэх көрсүһүү буолан ааста » диэн кэлбит дьон астынан тарҕастылар. Эбиэт кэннэ Клара Степановна Тихонова экскурсоводтаан Тойбохойдооҕу Г.Е Бессонов түмэлин көрдүлэр.

Олунньу 16 күнүгэр нэһилиэкпитигэр Россияҕа Уһуйааччы уонна Аҕа сүбэһит, Саха Республикатыгар Үлэ, Сунтаар улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл, нэһилиэкпитигэр Тыа хаһаайыстыбатын сылларын арыллыытыгар аналлаах үөрүүлээх күн буолан ааста. Улуустан ыалдьыттарынан Сунтаар улууһун үп-харчы салаатын салайааччыта Ю.Ю.Васильев, үөрэҕирии салаатыттан уопсай үөрэхтээһин салайааччыта А.И.Иванов, Улуус култууратын уонна айылгытын салалтатыттан үпкэ-харчыга, бырайыакка салаатын сэбиэдиссэйэ С.В.Конобулова буоллулар. СӨ култууратын художественнай сайдыытыгар кылаатын иһин знагы В.И.Даниловка, Добун суруктары Михайлова В.Г., Гуляева Л.М., Иванова Н.Н. туттардылар. Манна библиотека иһинэн «Тойбохой чулуу үлэһит дьоно» диэн кинигэ, хаартыска альбомнарын быыстапката туруорулунна. Клара Степановна Тихонова салайааччылаах хорга барыта 120 тахса киһи кыттыыны ылла. Уран тарбахтаах иистэнньэҥнэрбит быыстапкалара элбэх дьон биһирэбилин ылла. Ол курдук, манна кыбытыктаах, сиэлинэн тигии араас оҥоһуктара, оҕоҕо көмөлтө киинин иитиллээччилэрэ (сал. А.И. Иванова) бэйэлэрэ араас матырыйаалтан тигиллибит, таҥыллыбыт оҥоһуктара, В.В. Федорова салайааччылаах түмэл куруһуогун оҕолоро тикпит, биирдиилээн нэһилиэкпит талба талааннаах далбар хотуттарын оҥоһуктара быыстапканы киэргэттилэр.

Нэдиэлэ устата кыра кылаас оҕолоругар олохтоох библиотекаҕа «Тыл кэриэһэ тыыннаах буоллун!» кинигэ быыстапката, «Тойбохой чулуу үлэһит дьоно» кинигэ уонна хаартыска быыстапкалара уонна «Сахам тыла — барҕа баайбыт» библиотечнай уруоктар, сахалыы остуол оонньууларыгар күрэстэр ыытылыннылар. Ону таһынан алын кылаас үөрэнээччилэригэр төрөөбүт дойдуну, тылы таптыырга, дойдуга бэриниилээх буоларга иитиигэ сыаллаах «Хоһоон хонуута» хоһоон ааҕыытын күөн күрэһэ буолла. Барыта икки бөлөҕүнэн арахсан 21 оҕо кыттыыны ылла. Бастакы бөлөххө, “Бастыҥ ааҕааччы” ааты ылла 2б кылаас үөрэнээччитэ Вика Иванова, 1 үрдэл – Айсена Максимова (2б кыл.), 2 үрдэл – Сардана Миронова (2б кыл.), 3 үрдэл – Сандаара Потапова (1 кыл.). Иккис бөлөххө, “Бастыҥ ааҕааччы” ааты ылла 4а кылаас үөрэнээччитэ Егор Уаров, 1 үрдэл – Тима Нестеров (4а кыл.), 2 үрдэл – Руслан Уаров (3б кыл.), 3 үрдэл – Сема Нестеров (4а кыл.).

Түмүктүүр тэрээһининэн буолла сылын аайы ыытыллар «Сахалыы дьыктаан» аахсыйаҕа кыттыы. Олохтоох библиотекаҕа уонна Г.Е. Бессонов аатынан орто оскуолаҕа, икки былаһаакканан ыытылынна. Уопсайа 60 киһи кыттыыны ылла: 9 улахан киһи, 51 үөрэнээччи. Дьыктааны ыыттылар Татьяна Григорьевна Михайлова, Александра Александровна Павлова саха тылын уонна литературатын учууталлара. Дьыктаан суруйуох иннинэ «МасИгра» сахалыы араас остуол оонньууларынан бэйэлэрин холонон оонньоон сүргэлэрэ көтөҕүлүннэ. Хас биирдии кыттааччыга туоһу сурук уонна Сунтаар улууһа таһаарбыт халандаара бэлэх тутан үөрдүлэр. Дьыктааны суруйуу түмүгүнэн «Бастыҥтан бастыҥ суруксут» — Александра Александровна Павлова, «Бастыҥ суруксут» — Клара Степановна Тихонова, «Үчүгэй суруксут» — Саргылана Егоровна Винокурова.

“Саха омук тыла үрүйэ уутун курдук сэргэх, сир симэҕин курдук сиэдэрэй” – Николай Мординов-Амма Аччыгыйа эппит тылларынан түмүктээн, саха буоларбытынан киэн туттуоҕуҥ, тылбытын өрө тутуоҕуҥ диэн алгыспытын аныыбыт!

Елена Егорова, Татьяна Митрофанова

***

Түбэй-Дьаархаҥҥа

Түбэй-Дьаархан нэһилиэгэр Тыл сылын аһар нэдиэлэ олус көхтөөхтүк тэрилиннэ.Ол курдук,нэһилиэк олохтоохторо,тэрилтэ үлэһиттэрэ сахалыы дьыктаан суруйдулар,бэйэлэрин тургутан көрдүлэр.Ону сэргэ Төрөөбүт төрүт тыл сыла аһыллыыта бэрт сэргэх буолла.Бары сахалыы таҥас кэтэн,кэлбит ыалдьыттары уохтаах кымыһынан,саҥыйахтаах алаадьынан айах тутан көрүстүлэр.»Түбэй-Дьаархантан силистээх…»кинигэ быыстапката турда.Сахалыы таҥас кэтэн,эр дьоммун дорҕоонноох хоһоон аахтылар,оҕолор чабырҕахтаатылар.

Мария Егорова

****

Хадаҥҥа

Саха тылын нэдиэлэтэ олунньу ый 13-19 күннэригэр ыытылынна. Нэдиэлэ оскуола үөрэнээччилэригэр уонна нэһилиэк олохтоохторугар Сунтаар улууһун кииннэммит библиотечнай ситим ыыппыт Саха биллиилээх бэйиэтэ Альберт Семенович Егоров-Бүлүүйүскэй төрөөбүтэ 80 сылыгар анаан УЛУУСТААҔЫ САХАЛЫЫ ДЬЫКТААН суруйууларыттан саҕаланна. Дьыктаан икки былаһаакканан ыытылынна. Ол курдук бастакы былаһаакка Хадан орто оскуолатыгар тэрийилиннэ, дьыктааны аахта оскуола педагог-библиотекара Архипова Лидия Авдеевна. Дьыктаан суруйуутугар оскуола оҕолоругар маннык оҕолор тылы таба суруйар дьоҕурдаахтара көһүннэ: Кугасова Тина – 9 кылаас, Сергеев Дамир – 8 кылаас, Данилов Данил-8кылаас буоллулар. Иккис былаһаакка олохтоох бибилэтиэкэтигэр тэрилиннэ. Улахан дьоҥҥо I үрдэл ылла бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор Кириллина Раиса Алексеевна, II үрдэл Дормидонтов Александр Тихонович, III үрдэл Иванов Алексей Кимович ыллылар.

Нэдиэлэбит иһинэн араас күрэхтэр оонньоннулар ол курдук, биллиилээх дьоннору билии, сомоҕо домохтору, өс хоһооннорун билии, сахалыы ребустары таайыы, таабырын таайыы, саха тылын туһунан мин билиим диэн биктэриинэ буоллулар.

Ону таһынан нэһилиэк бибилэтиэкэтигэр юбилейдаах суруйааччылар кинигэлэринэн быыстапка тэрилиннэ. Нэдиэлэ устата эдэр ыччакка өбүгэ оонньуулара хабылык, хаамыска оонньуута ыытылынна.

Олунньу 16 күнүгэр Арассыыйаҕа Педагог уонна Аҕа сүбэһит, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Үлэ, Сунтаар улууһугар Төрүт сылларын Хадаҥҥа үөрүүлээхтик аһыы тэрээһинэ ыытылынна. Тэрээһини олоҥхоһут Денис Дормидонтов, оскуола эр дьоно хоһоонунан нэһилиэк эр дьоно, кэрэ аҥаардара саҥа тэриллибит ансаамбылларынан, ырыаһыттар киэргэттилэр.
Тэрээһин кэмигэр сыл тематикатын арыйар “Төрөөбүт тыл – норуот барҕа баайа” кинигэ быыстапката туруорулунна. Ону таһынан Хадан нэһилиэгин айар талааннаахтарын оҥоһуктарын быыстапката уонна «Сахам маанылаах остуола» саха аһын эгэлгэтин бүтүн нэһилиэк амсайыытыгар таһаарылынна.

Ольга Оконешникова

***

Сиэйэҕэ

Быйылгы сыл Сунтаар улууһугар Төрөөбүт сылынан биллэриллибитэ. Төрөөбут тыл, сурук- бичик күнүгэр аналлаах декада чэрчитинэн Сиэйэ нэһилиэгэр төрөөбүт тылга аналлаах араас тэрээһиннэр ыытыныллылар.

Ол курдук, олунньу 14 күнүгэр, саха биллиилээх бэйиэтэ Альберт Семенович Егоров – Бүлүүйүскэй төрөөбүтэ 80 сылыгар анаан ыытыллыбыт улуустааҕы “ Сахалыы дьыктаан”, М.Н.Анисимов аатынан орто оскуолатыгар буолан ааста. Тиэкиһи саха тылын уонна литературатын учуутала Валентина Александровна аахта. Дьыктаан кыайыылаахтара:

I үрдэл Николаева Варя 11 кл.,Хомподоева Айылгыына 9кл.

II үрдэл Макаров Марат11 кл.

Уоннааҕылар туоһу сурук туттулар.

Улахан дьоҥҥо:

I үрдэл Максимова Сардана, Федотова Мария, Петрова Розалия

II үрдэл Фомина Таня, Герасимов Алесандр, Егорова Туяра.

Олунньу 16 күнүгэр “Төрөөбут тыл норуот барҕа баайа” викторина, 5-6 кылаас үөрэнээччилэрэ кыттыыны ыллылар, Сиэйэ орто оскуолата

Олунньу 17 кунугэр, КСК М.Н.Гурьев аатынан кулуупка, сылы түмүктүүр “Бастыҥ кыттааччы -2022 сыл”тэрээһиҥҥэ, “Төрөөбүт тылгын төһө билэҕин?”диэн викторина буолла, араас оонньуулар, грамоталар, махтал суруктар туттарыннылар.

Олунньу 18 кунугэр Төрөөбүт төрүт тыл күнүгэр аналлаах өрөспүүбүлүкэтээҕи “Сахалыы дьыктаан” сурулунна.

Бастыҥтан бастыҥ суруйааччы,Максимова Сардана Дмитрьевна

Бастын суруксут, Потаповам Наталья, Петрова Розалия

Олунньу 20 кунугэр, Альберт Бүлүүйүскэй “Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин!” кинигэтиттэн Сиэйэ орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ,хоһоон аахтылар уонна уруһуйдаатылар.

Эльвира Гуляева

***

Элгээйигэ

Төрөөбүт тылбыт – төлө туппат төрүт баайбыт

Саха омук былыр-былыргыттан оҕолоон-бүөбэйдээн кэлбит барҕа баайа ийэ тыла буолар. Элгээйигэ Сунтаар улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл сылынан уонна Ийэ тыл, сурук-бичик күнүнэн нэдиэлэ устата араас хабааннаах тэрээһиннэр ыытылыннылар. Ол курдук:

Олунньу 6-14 күннэригэр куйаар ситиминэн “Сахам тылынан суруйабын” эриэккэс кэрэ буочарга күрэс биллэриллибитэ. Манна Элгээйи орто оскуолатын 1-11 кылааһын үөрэнээччилэрэ кытыннылар. Барыта күрэскэ 40 үөрэнээччи кытынна. Дьүүллүүр сүбэ кыттааччылары 4 бөлөххө арааран түмүк таһаарда, ол курдук, 1-2 кылаастарга Шестакова Санаайа, 3-6 кылаастарга – Григорьева Настя, 7-8 кылаастарга – Петрова Аяна, 9-11 кылаастарга – Миронова Варя кыайыылаах үрдүк аатын сүктүлэр.

Уйбаан Нуолур аатынан Элгээйи олохтоох бибилэтиэкэтэ Климент Иванов аатынан оскуола бибилэтиэкэтин кытары ыкса ситимнээхтик, биир тосхолунан үлэлээбиппит ыраатта. «Төрөөбүт тылбыт – төлө туппат төрүт баайбыт» бырайыагынан үлэлэһэбит. Олунньу 13 күнүгэр бырайыак чэрчитинэн, улууска Төрөөбүт төрүт тыл сылынан, Ийэ тыл, сурук-бичик күнүгэр анаан Элгээйи орто оскуолатын 5-8 кылаастарын хамаандаларын икки ардыгар “Өркөн өй” күрэс быйыл бэһис төгүлүн ыытылынна. Оонньууга барыта 5 хамаанда кытынна. Кылаастан хамаандаҕа икки төрөппүт, үс үөрэнээччи киирэн кытыннылар. Тэрээһин сыала-соруга: төрөөбүт тылынан киэн туттуу, тылга тапталы иитии, тыл баайын, дэгэтин билэргэ дьулуһуу; төрөөбүт төрүт тылбыт – үйэлэргэ мунньуллубут барҕа баайбыт буоларын өйдөтүү; оҕолор, төрөппүттэр толкуйдуур дьоҕурдарын, билиилэрин таһымын үрдэтии. Күрэс 5 түһүмэҕинэн ыытылынна. Төрөппүттэр, оҕолор бары түһүмэхтэргэ биир сомоҕо хамаанда буолан наһаа көхтөөхтүк кытыннылар. Дьүүллүүр сүбэ бары кыттыбыт хамаандаларга анал ааттары анаата. Ол курдук «Кылаан кыайыылаах» ааты 6-с кылаас хамаандата, «Өркөн өй» ааты 5-с кылаас хамаандата, “Кыайыыга дьулуур” – 7 кылаастар, “Билиигэ дьулуур” – 8 “а” кылаастар, “Көхтөөх кыттыы” – 8 “б” кылаас хамаандата ыллылар.

Олунньу 10-17 күннэригэр “Саргылаах сахам саҥата” Сунтаар улууһун 60-тан үөһээ саастаах дьонун икки ардыгар уус-ураннык хоһоон ааҕыы күрэһэ ыытылынна. Тэрийээччилэр – Уйбаан Нуолур аатынан Элгээйи бибилэтиэкэтэ, «Оһуор» Култуура киинэ. Бу тэрээһин саастаах дьону уус-ураннык ааҕыыга көҕүтэр, төрөөбүт тылынан киэн туттууну, дуоһуйууну, тылга тапталы иҥэрэр сыаллаах-соруктаах ыытылынна. Күрэскэ барыта Уустуйаттан, Кэмпэндээйиттэн, Күүкэйтэн, Кутанаттан, Сунтаартан, Күндэйэттэн алта киһи кытынна. Түмүк маннык буолла: «Кылаан кыайыылаах» үрдүк аатын Күндэйэттэн Любовь Львова ылла, “Умсугутуулаах ааҕааччы” ааты Кутанаттан Зинаида Васильева, “Бастыҥ уобарас” анал ааты Күүкэйтэн Ангелина Евсеева, “Иһирэх иэйиилээх ааҕааччы” Кэмпэндээйиттэн Николай Герасимов, “Төрүт үгэһи өрө тутар ааҕааччы” Сунтаартан Зинаида Федорова-Дьол Кыыма, «Көрөөччү биһирэбилэ» анал аатын Уустуйаттан Василий Павлов ылла.

Олунньу 16 күнүгэр Уйбаан Нуолур аатынан Элгээйи олохтоох бибилэтиэкэтигэр сонун, ураты тэрээһин ыытылынна. «Саха этигэн тыла» Элгээйи нэһилиэгин депутаттарын икки ардыгар тыл этиигэ (араатардааһыҥҥа) күрэсыытылынна. Тэрийээччилэр – Элгээйи олохтоох дьаһалтата, С.А. Зверев аатынан фольклор түмэлэ уонна Уйбаан Нуолур аатынан модельнай бибилэтиэкэ. Тэрээһин сыала-соруга – төрөөбүт тыл суолтатын үрдэтии; төрүт толкуйу, санааны сайа этэр дьоҕуру сайыннарыы; сахалыы тыл-өс култууратын чочуйуу. Депутаттар икки түһүмэҕинэн күрэстэстилэр: I түһүмэххэ депутаттар эрдэттэн талбыт тиэмэлэригэр бэлэмнэнэн кэлэн тыл эттилэр – араатардаатылар, II түһүмэххэ депутаттар саха өс хоһооннорун төһө бэрткэ билэллэрин тургутуу буолла. Күрэс түмүгүнэн «Кылаан кыайыылаах» аатын Софья Игнатьева, «Сахалыы баай тыллаах этээччи» Сардаана Герасимова, «Сайдам этээччи» Анна Иванова, «Хомоҕой тыллаах этээччи» Надежда Яковлева, «Сонун толкуйдаах этээччи» Туяра Иванова ыллылар.

Аҕа дойдуну көмүскээччи күнүн көрсө үтүө үгэскэ кубулуйбут “Биһиги – кэлэр кэм патриоттарабыт” кэтэхтэн хоһоон ааҕыы күрэһэтүмүктэннэ. Кыттааччылар – Элгээйи куустатын оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах уолаттара. Тэрийээччилэр: Уйбаан Нуолур аатынан Элгээйи бибилэтиэкэтэ, Элгээйитээҕи «Ёлочка» оҕо уһуйаана. Күрэс сыала-соруга – уол оҕоҕо кыра сааһыттан саха буоларбытынан киэн туттуу, төрөөбүт дойдуга таптал өйдөбүллэрин иҥэрии; хоһоону ааҕыы үөрүйэхтэрин иҥэрии; хоһоон көмөтүнэн уол оҕо толкуйдуур, саҥарар дьоҕурун эрчийии, сайыннарыы буолар. Сунтаар улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл сылынан уолаттар төрөөбүт тылларынан дорҕоонноохтук ааҕыыларыгар болҕомто ууран кыттааччылар төрөөбүт дойдуга таптал, байыаннай тиэмэҕэ саха суруйааччыларын хоһооннорун уус-ураннаан, өйтөн аахтылар. Тэрээһиҥҥэ Элгээйиттэн, Хороттон барыта 20 уол оҕо кытынна. Дьүүллүүр сүбэ кыттааччылары биэс бөлөххө арааран түмүк таһаарда. Сыл аайы тэрээһиҥҥэ оҕолору бэлэмнээн, салайан кыттар уһуйаан иитээччилэрэ Махтал суруктарынан бэлиэтэннилэр. Оҕо уус-уран тыл эйгэтигэр сыһыннаҕына тыла-өһө, саҥата, өйө-санаата тобуллар, сайдар. Саха тылын сүмэтин, эгэлгэтин уол оҕо кыра эрдэҕиттэн кэрэхсээтэҕинэ эрэ, төрөөбүт тылын таптыы, ытыктыы үөрэниэҕэ. Көрөрбүт курдук, ааҕыыларга кыттыбыт уолаттар саха суруйааччыларын айымньыларын билистилэр, үөрэттилэр, киэҥ эйгэҕэ тарҕаттылар.

Маны таһынан, Элгээйи нэһилиэгэ улуустааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи “Сахалыы дьыктааҥҥа”эмиэ көхтөөх кыттыыны ыллыбыт. Улуустааҕы дьыктааҥҥа 35 киһи, өрөспүүбүлүкэтээҕи дьыктааҥҥа 9 киһи кытынна.

Тыл биһиги баайбыт, сайдыыбыт, билиибит төрдө. Төрөөбүт төрүт тылбытын өрүү өрө тута, үүннэрэ, сайыннара туруоҕуҥ!

Татьяна Семенова, Агафия Потапова

***

Уустуйаҕа

Улууспут аҕа баһылыга Григорьев Анатолий Васильевич ахсынньы ый 8 күнүнээҕи 458 нүөмэрдээх уураҕынан 2023 сыл Сунтаар улууһугар төрөөбүт төрүт тыл сылынан биллэриллибитэ .
Ол чэрчитинэн биһиги нэһилиэкпит иһигэр сыл устата ыытыллыахтаах араас хабааннаах тэрээһиннэр былааннара үөрүүлээх быһыыга-майгыга олохтоох дьаһалтаҕа нэһилиэк аҕа баһылыга Иванов Юрий Константинович бигэргэттэ.
Бу сүбэ мунньаҕы биһиги биир дойдулаахпыт А.А. Иванов-Күндэ»Төрөөбүт тыл» хоһоонунан астыбыт.
Тэрээһиммитигэр оскуола дириэктэрэ Данилевич В.Н.,Уустуйа орто оскуолатын саха тылын уонна литэрэтиирэтин учуутала Тихонова М.С., «Түмсүү» КК. үлэһиттэрэ Погодаева К.Д.,Фёдоров Г.В.,олохтоох бибилэтиэкэр Андреева В.М.,Аҕам саастаахтар түмсүүлэрин салайааччыта Иванова Л.А. уонна «Ийэ тыл» айар түмсүү кыттыылаахтара Семёнова М.В.,Сидорова В.М.,Никитин Г.Е.Лыткина Н.О, дьаһалта үлэһиттэрэ Слепцова Л.Н, Фокинова А.К.кыттыыны ыллылар.

Сунтаар улууһугар төрөөбүт төрүт сылын чэрчитинэн, төрүт тыл күнүгэр улуустааҕы биир кэлим «Сахалыы дьыктаан» быйыл олунньу 14 күнүгэр буолла уонна биир дойдулаахпыт Альберт Бүлүүйүскэй төрөөбүтэ 80 сылыгар туһуланна.Тэрээһини олохтоох айар дьоҕурдаах Василий Семенович Павлов «Саха тыла» хоһоонунан саҕалаатыбыт.

Кыттааччылар Альберт Бүлүүйүскэй» Кылыынча» айымньытыттан быһа тардыыны суруйдулар. Дьыктааны аахта Уустуйа орто оскуолатын саха тылын уонна уран тыл учуутала Тихонова Матрена Сергеевна.

Олунньу 13 күнүттэн саҕалаан саха тылын нэдиэлэтигр араас хабааннаах тэрээһиннэр ыытылыннылар.Ол курдук, улахан кылаастарга анаан “Сахам тыла – норуот сайдар кэскилэ” уруок ыытылынна, маны сэргэ “Толкуйдаа.Оонньоо.Кыай.” оонньуу ыытылынна. Бу оонньуу түмүгүнэн кыайыылаахтар Арсен Слепцов 6 кылаас, Елизарф Иннокентьев 9 кылаас, Василина Малышева 10 кылаас, буоллулар.Улахан дьоҥҥо түөлбэннэн «Сахалыы түргэнник ааҕабын” бириэмэҕэ түргэнник ааҕыыга күрэс ыытылынна.Бу күрэскэ кыайыылааҕынан Лена Слепцова “Үрдэл” түөлбэ, биир мүнүүтэ иһигэр 184 тылы ааҕан кыайыылаах буолла.

Иккис миэстэни Айталина Фокинова “Кустук” түөлбэ,үһүс миэстэни Светлана Максимова “Сэргэ “ түөлбэ ыллылар.

“Аҕа көлүөнэ кэнчээри ыччаты ааҕыыга угуйааччы” кылаас салайааччыта уонна үөрэнээччи сахалыы ааҕыы күрэһэ ыытылынна. Күрэс түмүгүнэн кыайыылаах аатын бастакы кылаас коллектива Татьяна Дудина ыллылар.

Иккис миэстэни Екатерина Семенова, Амирхан Иванов сэттис кылаас,үһүс миэстэни үһүс кылаас коллектива Евдокия Егорова ыллылар.

Маны таһынан улахан дьоҥҥо латыынскайдыы ааҕабыт аахсыйа ыытылынна.

“Саас ылбат буочара “ оскуолаҕа үөрэнэр оҕолоох төрөппүттэргэ кыраһыабай буочар күрэҕэ ыытылынна.

Олунньу 17 күнүгэр төрөөбүт төрүт тыл, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Үлэ, Арассыыйаҕа педагог уонна уһуйааччы сылын үөрүүлээх аһыллыыта буолла.

Сыл тухары араас хабааннаах тэрээһиннэр өссө да ыытыллаллара былааннанар.

Василисса Андреева

***

Күүкэйгэ

Олунньу ый 13 күнүттэн 18 күнүгэр диэри араас хабааннаах тэрээһиннэр Күүкэй нэһилиэгэр ыытылыннылар. Нэдиэлэни быһа «Латыыныскайдыы ааҕабыт», «Кинигэтэ бэлэхтээ» аахсыйалар ыытылыннылар. «Латыыныскайдыы ааҕыы» аахсыйаҕа барыта 68 киһи кыттыыны ылла. Альберт Бүлүүйүскэй төрөөбүтэ 80 сылыгар аналлаах улууснай дьыктааҥҥа 6 киһи кытынна. Олунньу 14 күнэ – Арассыыйаҕа кинигэ бэлэхтиир күн. Ол чэрчитинэн быйыл биһиги нэһилиэккэ саҥа сахалыы оҕо кинигэлэрин нэһилиэкпит баһылыга Прокопьев Юрий Семенович, «Матери России» Күүкэйдээҕи түмсүүтүн салайааччыта Попова Светлана Николаевна, соҕотох олорор ытык кырдьаҕастарбытын уонна доруобуйаларынан хааччахтаах дьоммутун көрөр-истэр үлэһиппит Саввинова Анфиса Николаевна, ону таһынан нэһилиэкпит дьоно-сэргэтэ олус көхтөөх кыттыыны ыллылар. Бэлэх киирбит кинигэлэри быстах байыаннай дьайыыга сылдьар дьоннордоох элбэх оҕолордоох Харитоновтар уонна Саввиновтар дьиэ кэргэттэригэр бэлэх ууннубут. «Саха тыла сурукка-бичиккэ» диэн кинигэ быыстапката тэрилиннэ. Олунньу 16 күнүгэр ааспыт сыл Арассыыйа норуоттарын култууратын үйэлээх баайын, Саха сиригэр Ийэ, Сунтаар улууһугар Дьиэ кэргэн сылын түмүктээн, саҥа үүммүт сылы көрсөр дьоһуннаах күммүтүн тэрийдибит. 2023 сыл Арассыыйаҕа Уһуйааччы уонна аҕа сүбэһит, Саха сиригэр Үлэ, Сунтаар улууһугар Төрөөбүт төрүт тыл сылын астыбыт. Тэрээһиммитигэр мааны ыалдьыт буоллулар – Иванов Трофим Алексеевич – ыччат бэлиитикэтин салалтатын салайааччыта, Попова Маргарита Иннокентьевна – үөрэҕэрии салаатын методическай киинин сүрүн үлэһитэ, Степанов Алексей Константинович – оҕо искусствотын оскуолатын салайааччыта, ону таһынан нэһилиэкпит дьоно-сэргэтэ. Бу күн Сарыада култуура киинигэр дьон толору тоҕуоруста. Нэһилиэкит олоҕун-дьаһаҕын, бастыҥ, чулуу дьонун сырдатар кинигэ быыстапката, 2022 сылга нэһилиэкпит тэрилтэлэрин ситиһиилэрин быыстапкалара. Ону таһынан тарбахтарыгар талааннаах оҕолорбут, иистэнньэҥ ийэлэрбит уран оҥоһуктарын быыстапкалара тардылынна. Үтүө санаанан салайтаран үүммүт сылы өйдүүн-санаалыын, сырдыгы түстээн туран көрүстүбүт. Айар-суруйар дьоҕурдаах нэһилиэкпит дьонугар анаан «Сарсын тахсар күн иһин» диэн Иванов Василий Наумович төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах тэрээһин ыытылынна.

Нюргуяна Львова

****

Түбэйгэ

Олунньу ый 13 күнүттэн саҕалаан Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнүгэр аналлаах декада ыытылынна. «Сахам сайдам тылынан» бырайыак чэрчитинэн хаартыска, кинигэ быыстапката көрдөрүүгэ уурулунна. Ол курдук Түбэйбит нэһилиэгин айар талааннаах дьоннорун «Кырсаада» түмсүү кыттыылаахтарын кинигэлэрэ, айымньылара бэчээттэммит хомуурунньуктара, ыытыллыбыт тэрээһиннэргэ кыттыыларын, нэһилиэк олоҕор көхтөөхтөрүн кэрэһэлиир хаартыскалар дьон көрүүтүгэр уурулуннулар. Нэһилиэкпит биир киэн туттар киһитэ Норуот суруйааччыта, РФ суруналыыстарын союһун чилиэнэ,РФ уонна СӨ суруйааччыларын союһун чилиэнэ, СӨ культууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ культуратын туйгуна, СӨ тэлэбидиэнньэ уонна араадьыйа туйгуна, «Саха» НКИХ эрэдээктэрэ, Сунтаар улууһун уонна Түбэй нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Наталья Михалева-Сайа олоҕун уонна үлэтин кэпсиир хаартыскалар, айымньыларын кинигэлэрин быыстапката уурулунна. Декада иккис күнэ улуустааҕы «Сахалыы дьыктааҥҥа» ананна. Ол курдук диктаҥҥа барыта 11 киһи кыттыыны ылла. Диктаны олохтоох библитиэкэ сүрүннүүр бибилитиэкэрэ Дьячковская И.А. аахта. Диктант тиэкиһэ Альберт Бүлүүйүскэй төрөөбүтэ 80 сылыгар анаан «Кылыынча» диэн кэпсээнэ буолла. Суруйуу түмүгүнэн маҥнайгы үрдэли Түбэй орто оскуолатын директора Архангельская Альбина Анатольевна эрэллээхтик ылла. Иккис үрдэл нуучча тылын уонна литературатын учуутала Павлова Александра Васильевна, үһүс үрдэл информатика учуутала Петрова Сардана Борисовна буоллулар. Өрөспүүбүлүкэтээҕи диктант суруйуутугар 4 киһи кыттыыны ылла. Сылын аайы ыытыллар диктаҥҥа наар көхтөөхтүк кыттар учууталларбыт кыттыыны ыллылар. Ол курдук “Бастыҥтан бастыҥ” ааты ылла нуучча тылын уонна литературатын учуутала Павлова Александра Васильевна.

Олунньу ый 15 күнүгэр Түбэйбит нэһилиэгин «Алгыс» КК дьон үөрэ түмүстэ.Бу күҥҥэ саҥа сыл саргыта салалыннын,үүммүт сыл үөрүүтэ үксээтин диэн сиэр — туом ыытылынна, ырыа — тойук дьиэрэйдэ.Ол курдук оҕолуун, улаханныын
Арассыыйаҕа учуутал уонна сүбэһит, Өрөспүүбүлүкэбитигэр үлэ, Сунтаар улууһугар төрөөбүт төрүт тыл сыла саҕаланар тэрээһинигэр көхтөөхтүк кытыннылар. Бу күн көрдөрүүгэ уурулуннулар үлэлээн ааспыт учууталлар,директордар тустарынан хаартыска быыстапкалара, кинигэлэр, «Үлэ — олох төрдө» диэн ааттанан үлэлээн ааспыт, билигин үлэлии сылдьар, үлэни өрө туппут дьоммут хаартыскалара,кинигэлэр уонна улууска Төрүт тыл сыла биллэриллибитинэн нэһилиэкпит биир киэн туттар киһитэ норуот суруйааччыта Н.В.Михалева- Сайа олоҕун,үлэтин кэпсиир хаартыскалар,кинигэлэрэ, «Кырсаада» айар түмсүү кыттыылаахтарын тустарынан хаартыскалар, кинигэлэр быыстапкалара уурулуннулар. Нэһилиэк иһинэн үлэлиир «Дьулуур» ыччат түмсүүтүн үлэтин- дьаһаҕын кэпсиир хаартыскалар көрдөрүүгэ турдулар. Ону тэҥэ «Чэмэлиинэ» дьахталлар түмсүүлэрэ «Сайдам саха аһа» диэн сахалыы ас быыстапкатын остуол хотойорунан бэлэмнээтилэр. Улуустан Конобулова Саргылана Васильевна Сунтаар улууһун култууратын уонна айылгытын салаатыттан,Кондратьева Айталина Ариановна социальнай уонна имиджевай политика отделын специалиһа,Федоров Вячеслав Васильевич үөрэҕирии салалтатын оҕону иитэр отдел сүрүннүүр үлэһитэ кэлэннэр күндү ыалдьыт буоллулар,көрдүлэр-иһиттилэр.
Тэрээһин саҕаланыан иннинэ Мария Данилова- Күн Мичээрэ сахалыы сиэринэн кэлбит дьону буруоннан ыраастаата, алаадьылаах,кымыһынан күндүлээн көрүстүбүт.Оскуола үөрэнээччилэрэ Арылхан Архангельскай,Валера Данилов оскуолабыт киэн- туттар дьоннорун, Түбэй оскуолатын бастакы учууталларын,педагогическай династия М.Н.Анисимов, Тамара Кузьминична уонна Андрей Осипович Максимовтар тустарынан кэлбит дьоҥҥо билиһиннэрдилэр. «Кырсаада» айар түмсүү кыттыылааҕа, олохтоох автор М.Данилова- Күн Мичээрэ түмсүүбүт кыттыылаахтарын кинигэлэрин сырдатта,хоһооннорун аахта. Сыл аһыллыытын үөрүүлээх концера нэһилиэк баһылыга П.С.Павлов уонна кэлбит ыалдьыттар эҕэрдэлэринэн саҕаланна.Ыллам ырыа дьиэрэйдэ,кэрэ үҥкүү күөрэйдэ,хомоҕой хоһоон ааҕылынна. Ол кэннэ саха ыалдьытымсаҕын сиэринэн остуол тула олорон итии чэйинэн,саха төрүт аһынан күндүлээн,ирэ- хоро кэпсэтэн тарҕастылар.

Ираида Дьячковская